Doktryna prawa naturalnego w nauce Marcina Lutra a geneza księstwa pruskiego księcia Albrechta von Brandenburg-Ansbach
Data publikacji online: 16-06-2021
Data publikacji: 16-06-2021
KMW 2021;311(1):102-112
SŁOWA KLUCZOWE
Marcin LuterAlbrecht von Brandenburg-Ansbachporządek naturalnyprawo naturalneksięstwo pruskiereformacja
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Przedmiotem artykułu jest koncepcja prawa naturalnego w nauce Marcina Lutra (1483-1546) i jej związek z kształtowaniem ideowym księstwa pruskiego za rządów księcia Albrechta von Brandenburg-Ansbach (1525-1568). Teologiczna nauka Marcina Lutra zawierała również koncepcję rzeczywistości dwóch państw, boskiego i doczesnego, będących odzwierciedleniem boskiego porządku naturalnego. Zasady prawa naturalnego są w tym porządku zasadniczym regulatorem pozycji człowieka i stosunków społecznych, ale także koncepcji władzy państwowej, pojmowanej jako boskie narzędzie w kształtowaniu doczesnej egzystencji ludzi na drodze do zbawienia lub potępienia. Przeniknięcie ideowe nauki Lutra w dzieło polityczne i religijne księcia Albrechta von Brandenburg-Ansbach, który był pierwszym świeckim władcą w księstwie pruskim, było czynnikiem, który miał zasadniczy wpływ na jego kształt oraz funkcjonowanie. Postępowanie księcia Albrechta, który osobiście i głęboko przejął poglądy Lutra prowadziła do ukształtowania księstwa i kościoła pruskiego, jako dwóch zespolonych z sobą elementów, nad którymi władzę świecką i duchową sprawował książę, będący boskim wikariuszem, stanowiąc bezpośrednie odwzorowanie zasad nauki niemieckiego reformatora
REFERENCJE (47)
1.
Berg Thomas, Landesordnungen in Preußen vom 16. Bis zum 18. Jahrhundert, Lüneburg 1998.
2.
Biskup Marian, Geneza i znaczenie hołdu pruskiego 1525 r., „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 1975, z. 4.
3.
Biskup Marian, Polska a Zakon Krzyżacki w Prusach w początkach XVI w. U źródeł sekularyzacji Prus Krzyżackich, Olsztyn 1983.
4.
Brown Harvey Owen, Martin Luther: a natural law theorist?, w: The Medieval Tradition of Natural Law, Ed. H.J. Johnson, Kalamazoo 1987.
5.
Dolezel Stephan, Das preussisch-polnische Lehnsverhältnis unter Herzog Albrecht von Preussen (1525–1568), Köln 1967.
7.
Freiwald Helmut, Markgraf Albrecht von Ansbach-Kulmbach und seine landständische Politik als Deutschordens-Hochmeister und Herzog in Preussen während der Entscheidungsjahre 1521–1528, Kulmbach 1961.
8.
Heckel Johannes, Lex charitatis. Eine juristische Untersuchung über das Recht in der Theologie Martin Luthers, München 1953.
9.
Hubatsch Walther, Die inneren Voraussetzungen der Säkularisation des deutschen Ordensstaates in Preuβen, „Archiv für Reformationsgeschichte, Jg. 43, 1952, H. 1/2.
10.
Hubatsch Walther, Albrecht von Brandenburg-Ansbach. Deutschordens Hochmeister und Herzog in Preussen 1490–1568, Heidelberg 1960.
11.
Hubatsch Walther, Protestantische Fürstenpolitik in den Ostseeländern im 16. Jahrhundert „Historische Zeitschrift”, 1961, Bd. 192, H. 2.
12.
Hubatsch Walther, Geschichte der evangelischen Kirche Ostpreussens, Bd. 1, Göttingen 1963.
13.
Jähnig Bernhart, Die Anfänge der evangelischen Landeskirche im Herzogtum Preußen zur Zeit von Herzog Albrecht, w: Preussen und Livland im Zeichen der Reformation, Hg. von Arno Mentzel-Reuters und Klaus Neitmann, Osnabrück 2014
14.
Joachim Erich, Die Politik des letzten Hochmeister in Preussen. Albrecht von Brandenburg, Th. 3, Leipzig 1895.
15.
Kaufmann Thomas, Theologische Auseinandersetzungen an der Universität Königsberg im 16. und 17. Jahrhundert, w: Kulturgeschichte Ostpreussens in der Frühen Neuzeit, hrsg. von K. Garber, M. Komorowski und A.E. Walter, Tübingen 2001.
16.
Kleinertz Everhard, Die Politik der Landstände im Herzogtum Preussen 1562–1568, Bonn 1972.
17.
Luthers Schrift an die Deutschherren, Hrsg. v. Irmischer, Erlanger Ausgabe, Bd. 29, 1841.
18.
Makiłła Dariusz, Die Kirchenordnungen Herzog Albrechts von Preußen (1525–1568), w: Preussen und Livland im Zeichen der Reformation, hrsg. von Arno Mentzel-Reuters und Klaus Neitmann, Osnabrück 2014.
19.
Makiłła Dariusz, Prusy Książęce a Korona Polska po 1525 r. Prowincja czy protektorat?, w: Prusy i Inflanty. Między średniowieczem i nowożytnością. Państwo–Społeczeństwo–Kultura, red. B. Dybaś, D. Makiłła, Toruń 2003.
20.
Makiłła Dariusz, Religijność ustanowiona ustawą. Z dziejów Kościoła w księstwie pruskim za rządów księcia Albrechta (1525–1568), w: Życie codzienne na dawnych ziemiach pruskich. Wierni i duchowni, red. J. Kiełbik, Olsztyn 2016.
21.
Makiłła Dariusz, Ustanowienie lenna pruskiego w 1525 r. Odstępstwo od traktatu toruńskiego czy jego kontynuacja? „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 2017, nr 2 (296).
22.
Makiłła Dariusz, Landesherr i jego Landeskirche. Stosunki prawne i religijne w Prusach Książęcych w XVI–XVII w., w: Państwo i Kościół. Wobec wolności obywatelskich oraz wyznaniowych we wczesno nowożytnej Europie, red. Z. Hundert, D. Milewski, Oświęcim 2018.
23.
Małłek Janusz, Ustawa o Rządzie (Regimentsnottel) Prus Książęcych z roku 1542. Studium z dziejów przemian społecznych i politycznych w lennie pruskim, Toruń 1967.
24.
Małłek Janusz, Marcin Luter a reformacja w Prusach Książęcych i Prusach Królewskich, „Rocznik Teologiczny”, 1983, t. 25, z. 2.
25.
Małłek Janusz, Hołd pruski 1525 roku. Ostateczna likwidacja zakonu krzyżackiego w Prusach, w: J. Małłek, Dwie części Prus. Studia z dziejów Prus Książęcych i Prus Królewskich w XVI i XVII wieku, Olsztyn 1987.
26.
Małłek Janusz, Prusy Książęce a Reformacja w Polsce, w: J. Małłek Dwie części Prus. Studia z dziejów Prus Książęcych i Prus Królewskich w XVI i XVII wieku, Olsztyn 1987.
27.
Małłek Janusz, Die Sonderrole des Herzogtum Preuβen in der Geschichte der territoriale Protestantismus der Frühen Neuzeit, w: Kulturgeschichte Ostpreuβens in der Frühen Neuzeit, hrsg. V.K. Garber, M. Komorowski, A.E. Walter, Tübingen 2001.
28.
Małłek Janusz, Życie religijne na Mazurach w czasach nowożytnych, w: Ewangelicy na Warmii i Mazurach. Dzieje i współczesność, red. E. Kruk, Olsztyn 2001.
29.
Meinecke Friedrich, Luther über christliche Gemeinwesen und christlichen Staat, „Historische Zeitschrift”, Bd. 121,1920.
31.
Petersohn Jürgen, Bischofsamt und Konsistorialverfassung in Preussen im Ringen zwischen Herzog und Landschaft im letzten Viertel des 16. Jahrhunderts, „Archiv für Reformationsgeschichte“, 1961, Jhrg. 52, H. 1.
32.
Petersohn Jürgen, Fürstenmacht und Ständetum in Preußen während der Regierung Herzog Georg Friedrichs 1578–1603, Würzburg 1963.
35.
Seebaß Gottfried, Andreas Osiander d. Ä. und der Osiandrische Streit. Ein Stück preußischer Landes- und reformatorischer Theologiegeschichte, w: Die Albertus-Universität zu Königsberg und ihre Professoren. Aus Anlaß der Gründung der Albertus-Universität vor 450 Jahren, hrsg. von D. Rauschning, D. v. Nerée, Berlin 1995.
36.
Sehling Emil, Die evangelischen Kirchenordnungen Sehling, Die evangelischen Kircheordnungen des XVI. Jahrhunderts, Bd. 4: Das Herzogtum Preussen. Die ehemals polnischen Landestheile des Königreichs Preussen, Leipzig 1911, Nr. 16.
38.
Szczech Tomasz, Państwo i prawo w doktrynie św. Augustyna, Marcina Lutra i Jana Kalwina, Łódź 2006.
39.
Toeppen Max, Die Gründung der Universität zu Königsberg und das Leben ihres ersten Rectors Georg Sabinus, Königsberg 1844.
40.
Tschackert Paul, Urkundenbuch zur Reformationsgeschichte des Herzogthums Preußen, Bd. 1–2, Leipzig 1890.
41.
Tschackert Paul, Herzog Albrecht von Preußen als reformatorische Persönlichkeit, „Schriften des Vereins für Refomationsgeschichte”, Nr 45, Halle, 1894.
42.
Vetulani Adam, Lenno pruskie. Od traktatu krakowskiego do śmierci księcia Albrechta 1525–1568. Studjum historyczno-prawne, Kraków 1930.
43.
Wijaczka Jacek, Traktat krakowski z 1525 r. Sukces Jagiellonów czy Hohenzollernów, w: Od traktatu kaliskiego do pokoju oliwskiego. Polsko-krzyżacko-pruskie stosunki dyplomatyczne w latach 1343–1660, Warszawa 2014.
44.
Witte John Jr., Law and Protestantism: The Legal Teachings of the Lutheran Reformation, Cambridge 2002.
45.
Wojak Tadeusz, Ustawy kościelne w Prusach Książęcych w XVI wieku (1525–1568), Warszawa 1993.
47.
Zieger Andreas, Die religiöse und kirchliche Leben in Preussen und Kurland des 16. Jahrhunderts, Köln 1967.
Udostępnij
ARTYKUŁ POWIĄZANY
| eISSN: | 2719-8979 |
| ISSN: | 0023-3196 |
Partnerzy:
Towarzystwo Naukowe im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
Towarzystwo Naukowe im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
© 2006-2024 Journal hosting platform by Bentus
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
