Przeobrażenia pruskiego systemu sprawiedliwości oraz modernizacja w Prusach Wschodnich w drugiej połowie XIX wieku doprowadziły do podjęcia decyzji o budowie nowego więzienia w Olsztynie. Dzieje olsztyńskiego więzienia w okresie pruskim nie były dotychczas głównym przedmiotem badań naukowych. Publikacja jest rozwinięciem dociekań autora związanych z rozwojem więziennictwa na byłych i obecnych ziemiach polskich. Więzienie w Olsztynie było największym i najnowocześniejszym więzieniem sądowym w Prusach Wschodnich. Celem artykułu jest próba ustalenia wybranych aspektów działalności olsztyńskiego więzienia w okresie czterech dekad podległości pruskiej. Zachowane źródła pozwoliły na przybliżenie najważniejszych cech pruskiego systemu penitencjarnego. Ponadto po raz pierwszy częściowo odtworzono skład personalny więzienia, zrekonstruowano typowe elementy codzienności więziennej oraz przedstawiono niektóre wydarzenia związane z bezpieczeństwem więzienia.