Artykuł jest próbą przedstawienia fenomenu Komisji Edukacji Narodowej i jej dzieła reformy oświaty przez pryzmat nadzoru i kontroli nad szkołami. Nadzór administracyjny i pedagogiczny oraz kontrola stanowiły istotny aspekt funkcjonowania stworzonego przez KEN systemu szkolnego. Nadzór nad szkołami był hierarchiczny – wyższe szczeble kształcenia nadzorowały szkoły ze szczebla niższego. Najistotniejszym instrumentem nadzoru sprawowanego przez Szkoły Główne w imieniu KEN wobec szkół były coroczne wizytacje generalne, które przeprowadzali profesorowie Szkół Głównych, także zaufani rektorzy wydziałowi. Dopełnieniem wizytacji generalnych i drugim instrumentem sprawowanego przez Szkoły Główne nadzoru, były sprawozdania z działalności dydaktycznej i nadzorczej, przesyłane przynajmniej co pół roku przez szkoły wydziałowe oraz podwydziałowe. Artykuł odpowiada na pytanie: co stanowi potwierdzenie wysokiej skuteczności i efektywności nadzoru i kontroli nad szkołami w okresie działalności KEN?