Zapinka Almgren 18b z miejscowości Przezmark, pow. sztumski – ponowne spojrzenie
1
Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, Polska
Data nadesłania: 29-08-2022
Data ostatniej rewizji: 11-12-2022
Data akceptacji: 10-01-2023
Data publikacji online: 31-05-2023
Data publikacji: 31-05-2023
Autor do korespondencji
Sebastian Dariusz Chrupek
Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, Krakowskie Przedmieście, 26/28, Warszawa, Polska
Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, Krakowskie Przedmieście, 26/28, Warszawa, Polska
KMW 2023;320(1):151-160
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
W 2017 r. członkowie stowarzyszenia „Galea” w okolicy Przezmarka, pow. sztumski, odkryli szereg zabytków archeologicznych. Wśród nich wyróżnia się zachowana fragmentarycznie zapinka wykonana ze stopu miedzi (Ryc. 1). Reprezentuje ona rzadki w skali europejskiej typ Almgren 18b w typologii T. Völlinga (przyp. 6) datowany na przełom er (przyp. 9-11). Z tego powodu, zapinki te na ziemiach polskich stanowią najwcześniejsze importy rzymskie (przyp. 12) napływające tzw. szlakiem bursztynowym (przyp. 14). Nieliczne zespoły grobowe wyposażone w takie zapinki z ziemi chełmińskiej wpisują się także w rozbudowaną problematykę przemian tzw. typu wielbarskiego zachodzących w obrębie osadnictwa kultury oksywskiej (przyp. 16, 17, 18, 19). Fibula A.18b z Przezmarka stanowi także najwcześniejsze i najdalej wysunięte na północny-wschód od dolnej Wisły znalezisko (Ryc. 2; przyp. 26).
REFERENCJE (40)
1.
Andrzejowski J., Bursche A., Stan i potrzeby badań nad okresem rzymskim na wschód od dolnej Wisły, [w:] Stan i potrzeby badań nad młodszym okresem przedrzymskim i okresem wpływów rzymskich w Polsce, Kraków, 1986, s. 319-342.
2.
Baczewski M., Nowe materiały do badań nad kulturą wielbarską na Pojezierzu Iławskim – Jawty Wielkie, st. 2, maszynopis pracy licencjackiej w archiwum Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2019.
3.
Bochnak T., Importy celtyckie w kulturze przeworskiej i oksywskiej na ziemiach polskich w młodszym okresie przedrzymskim. Zróżnicowanie – drogi napływu – kontekst kulturowy, Rzeszów 2014.
4.
Bokiniec E. Kultura oksywska na ziemi chełmińskiej w świetle materiałów sepulkralnych, Toruń 2008.
5.
Cieśliński A., Materiały z cmentarzyska w Krośnie, pow. pasłęcki, z kartoteki Herberta Jankuhna, [w:] Officina Archaeologica Optima. Studia ofiarowane Jerzemu Okuliczowi-Kozarynowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. W. Nowakowski, A. Szela, Światowit Suppl. Series P: Prehistory and Middle Ages VII, Warszawa 2001, s. 47–63.
6.
Cieśliński A. Kulturelle Veränderungen und Besiedlungsabläufe im Gebiet der Wielbark-Kultur an Łyna, Pasłęka und oberer Drwęca, Berliner Beiträge zur Vor- und Frühgeschichte NF 17, Berlin 2010.
7.
Cieśliński A., The society of Wielbark culture, AD 1–300, [w:] The Past Societies. Polish lands from the first evidence of human presence to the Early Middle Ages 4: 500 BC – 500 AD, red. A. Rzeszotarska-Nowakiewicz, Warszawa 2016, s. 217–255.
8.
Cieśliński A. Prowincjonalnorzymska zapinka Almgren 236c z Bajd w pow. iławskim – jeden z najstarszych śladów penetracji Pojezierza Iławskiego przez ludność kultury wielbarskiej, „Wiadomości Archeologiczne” 2020, 71, s. 359-368.
9.
Dąbrowska T. Jeszcze raz o najwcześniejszych wpływach rzymskich na ziemiach polskich, [w:] Antyk i Barbarzyńcy. Księga dedykowana Profesorowi Jerzemu Kolendo w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. A. Bursche, R. Ciołek, Warszawa 2003 , s. 153-160.
10.
Dąbrowska T. Bransolety z młodszego okresu przedrzymskiego w kulturach przeworskiej i oksywskiej, [w:] Europa Barbarica. 25 lat archeologii w Masłomęczu, Lublin 2005, s. 79-90.
11.
Dąbrowska T. Młodszy okres przedrzymski na Mazowszu i zachodnim Podlasiu, Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne, t. VII, Warszawa 2008 .
12.
Demetz S. Fibeln der Spätlatène- und frühen römischen Kaiserzeit in den Alpenländern, Frühgeschichtliche und Provinzialrömische Archäologie. Materialien und Forschungen, t. 4, Rahden/Westf 1999 .
13.
Gładysz M. Zabytki żelazne w inwentarzach grobowych kultury wielbarskiej i grupy masłomęckiej, [w:] Studia Gothica, t. II, red. A. Kokowski, Lublin 1998 , s. 35-88.
14.
Harasim P. Problematyka importowanych fibul proweniencji lateńskiej w kulturze oksywskiej. [w:] Między kulturą pomorską a kulturą oksywską. Przemiany kulturowe w okresie lateńskim, red. M. Fudziński, H. Paner, Gdańsk 2011, s. 221-264.
15.
Harasim P. 2013 Studia nad lateńskimi oraz prowincjonalnorzymskimi importami w kulturze oksywskiej, „Wiadomości Archeologiczne” 2013 LXIV, s. 3−48.
16.
Jarzec A. Krosno, stan. 1. Nekropola kultury wielbarskiej z obszaru starożytnego ujścia Wisły. Materiały z badań w latach 1980–2009, Światowit Suppl. Series B: Barbaricum, t. 12, Warszawa 2018 .
18.
Machajewski H. Stosunki kulturowe w dorzeczu Parsęty w młodszym okresie przedrzymskim, [w:] COMHLAN. Studia z archeologii okresu przedrzymskiego i rzymskiego w Europie Środkowej dedykowane Teresie Dąbrowskiej w 65. rocznicę urodzin, red. J. Andrzejowski, Warszawa 1999, s. 233-245.
19.
Machajewski H. Pomorze Środkowe w okresie rzymskim i we wczesnej fazie wędrówek ludów, [w:] Goci i ich sąsiedzi na Pomorzu. Materiały z konferencji „Goci na Pomorzu Środkowym”, Koszalin 28-29 października 2005, red. W. Nowakowski, Koszalin 2006 , s. 35-64.
20.
Margos U. ,Uwagi na temat genezy obrządku szkieletowego na Pomorzu na przełomie młodszego okresu przedrzymskiego i okresu wpływów rzymskich, [w:] Superiores Barbari. Księga ku czci Profesora Kazimierza Godłowskiego, red. R. Madyda-Legutko, T. Bochnak, Kraków 2000, s. 255-270.
21.
Margos U., Stąporek M., Bemerkungen zur Chronologie der Gräber mit Waffen in der Oksywie-Kultur, [w:] Bewaffnung der Germanen und ihrer Nachbarn in den letzten Jahhunderten vor Christi Geburt. Akten der Internationalen Tagung in Nałęczów, 23. bis 25. September 1999, red. C. von Carnap-Bornheim, J. Ilkjaer, A. Kokowski, P. Łuczkiewicz, Lublin 2002 , s. 81-91.
22.
Pietrzak M., Uwagi na temat krystalizowania się cech kultury wielbarskiej w świetle badań na cmentarzysku z okresu przedrzymskiego i wpływów rzymskich w Pruszczu Gdańskim, [w:] Problemy kultury wielbarskiej, red. T. Malinowski, Słupsk 1981 , s. 107-115.
23.
Poleska P., Celtycki mikroregion osadniczy w rejonie podkrakowskim, Biblioteka Muzeum Archeologicznego w Krakowie, t. 2, Kraków 2006.
24.
Rudnicki M. ,Biesiedlungs- und Kulturveränderungen in Kleinpolen während der späten Latènzeit und zu Beginn der älteren Römischen Kaiserzeit, [w:] Mitteleuropa zur Zeit Marbods, red. V. Salač, J. Bemmann, Praha−Bonn 2009 , s. 289−330.
25.
Solon J. et alii, Physico-geographical mesore- Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data, „Geographia Polonica” 2018, 91/2, 143–170.
26.
Sedlmeyer H. Die Fibeln vom Magdalensberg. Funde der Grabungsjahre 1948–2002 und Altfunde des 19. Jahrhunderts, Archäologische Forschungen zu den Grabungen auf dem Magdalensberg, t. 16, Klagenfurt am Wörthers 2009.
27.
Strobin A. Ceramika naczyniowa kultury oksywskiej, Gdańskie Studia Archeologiczne. Seria Monografie, t. 2, Gdańsk 2011 .
28.
Tuszyńska M. , Najstarsze groby szkieletowe na cmentarzyskach płaskich kultury oksywskiej i wielbarskiej, „Sprawozdania Gdańskiego Towarzystwa Naukowego” 1993 ,18, s. 51–52.
29.
Tuszyńska M., Wielokulturowe cmentarzysko płaskie w Opaleniu, gmina Gniew, stanowisko 1, [w:] XIII Sesja Pomorzoznawcza, vol. 1: Od epoki kamienia do okresu rzymskiego, red. M. Fudziński, H. Paner (red.), s. Gdańsk 2003, s. 303–309.
30.
Tuszyńska M., Cmentarzysko w Opaleniu, gmina Gniew, stanowisko 1. Badania 2001–2003, [w:] XIV Sesja Pomorzoznawcza, vol. 1: Od epoki kamienia do okresu rzymskiego, red. M. Fudziński, H. Paner, Gdańsk 2005 , s. 435–440.
31.
Tuszyńska M, Stąporek M., Badania na cmentarzysku w Różynach, gm. Pszczółki w latach 2001–2002, [w:] XIV Sesja Pomorzoznawcza 1: Od epoki kamienia do okresu rzymskiego, red. M. Fudziński, H. Paner, Gdańsk 2005 , s. 351–361.
32.
Völling T., Studien zu Fibelformen der jüngeren vorrömischen Eisenzeit und ältesten römischen Kaiserzeit, Bericht der Römisch-Germanischen Kommission, t. 75 (1994), s. 149-282.
33.
Völling T. ,Germanien an der Zeitwende. Studien zum Kulturwandel beim Übergang von der vorrömischen Eisenzeit zur älteren römischen Kaiserzeit in der Germania Magna, B.A.R. Int. Series 1360, Oxford 2005.
34.
Wiśniewska A., Badania na cmentarzysku w Różynach, gm. Pszczółki w latach 2001–2002, [w:] XIV Sesja Pomorzoznawcza 1: Od epoki kamienia do okresu rzymskiego, red. M. Fudziński, H. Paner, Gdańsk 2007 , s. 351–361.
35.
Wołągiewicz R. Cmentarzysko z okresu późnolateńskiego i rzymskiego w Warszkowie, pow. Sławno, „Materiały Zachodniopomorskie” 1965, 11, s. 179-280.
36.
Wołągiewicz R., Chronologia względna okresu wczesnorzymskiego na Pomorzu Zachodnim w świetle niektórych jej wyznaczników, „Materiały Zachodniopomorskie” 1966, XII, s. 169-193.
37.
Wołągiewicz R. , Stan badań nad wybranymi problemami okresu późnolateńskiego na Pomorzu, [w:] Zagadnienia okresu lateńskiego w Polsce, Wrocław-Warszawa-Kraków 1968, s. 76-86.
38.
Wołągiewicz R. ,Kultura oksywska i wielbarska, [w:] Prahistoria Ziem Polskich 1981a , t. V, s. 135-191.
39.
Wołągiewicz R., Kultura wielbarska – problemy interpretacji etnicznej, [w:] Problemy kultury wielbarskiej, red. T. Malinowski, Słupsk 1981, s. 79-106.
40.
Woźniak M. ,Dwie interesujące zapinki z cmentarzyska w Kleszewie, pow. pułtuski, [w:] Relacje kultury przeworskiej i lateńskiej na Mazowszu. Wnioski z badań cmentarzyska przeworskiego w Legionowie CSP , red. W. Nowakowski, W. Orliński, M. Woińska (red.), Legionowo-Warszawa 2017 , s. 239-254.
| eISSN: | 2719-8979 |
| ISSN: | 0023-3196 |
Partnerzy:
Towarzystwo Naukowe im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
Towarzystwo Naukowe im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
© 2006-2024 Journal hosting platform by Bentus
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
