Plebiscyt górnośląski 20 marca 1921 roku.
Geneza – przygotowania – rezultaty – ocena
1
Instytut Śląski, Polska
Data nadesłania: 06-06-2022
Data ostatniej rewizji: 04-08-2022
Data akceptacji: 12-08-2022
Data publikacji online: 18-08-2022
Data publikacji: 18-08-2022
KMW 2022;317(2):171-195
SŁOWA KLUCZOWE
Dzieje Polski 1918-1922system wersalskiGórny Śląsk 1918-1922plebiscyt górnośląski 1921relacje polsko-niemieckie w XX w
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Analiza sytuacji społeczno-politycznej na pruskim Górnym Śląsku (administracyjnie rejencja opolska/obszar plebiscytowy) w okresie jesień 1918 r. – maj 1922 r. Typowy region Europy Środkowo-Wschodniej z mieszaną narodowościowo i religijnie ludnością. Statystycznie dominowała w nim polskojęzyczna ludność słowiańska, politycznie przeważała przed wojną niemiecka Katolicka Partia Centrum. Górnośląski Okręg Przemysłowy stanowił jedno z największych centrów przemysłu ciężkiego w Europie. Ustalony pokojem wersalskim plebiscyt odbył się tu 20 marca 1921 r. Praktycznie nie przyniósł on rozstrzygnięcia (blisko 55% gmin głosowało za pozostaniem w Niemczech, reszta za przyłączeniem do Polski). Po III powstaniu śląskim, decyzją Rady Ambasadorów (20 X 1921) obszar plebiscytowy został w czerwcu 1922 r. podzielony na zasadzie narodowej. Polska otrzymała zdecydowaną większość przemysłu, a przy Niemczech pozostawiono większość spornego obszaru i ludności.
REFERENCJE (38)
1.
Abrahamczik Eduard, Die oberschlesische Frage in Versailles. Geschichte des Artikels 88, Düsseldorf 1937.
2.
"Aby utrzymać porządek”. Raporty wojsk francuskich z okresu II powstania śląskiego (lipiec–wrzesień 1920), Bębnik Grzegorz, Rosenbaum Sebastian (eds.), Katowice–Warszawa 2020.
4.
Brożek Andrzej, Miejsce ziem śląskich w polityce środkowoeuropejskiej po I wojnie światowej (1918–1921), „Dzieje Najnowsze” 1970, nr 1.
5.
Deutschland und das Recht auf Selbstbestimmung nach dem Ersten Weltkrieg. Probleme der Volksabstimmungen im Osten (1918–1922), Breyer Richard (Hrsg.), Bonn 1985.
6.
Dokumente zur italienischen Politik in der oberschlesischen Frage 1919–1921, Kiesewetter Andreas (Hrsg.), Würzburg 2001.
7.
Eichner Karsten, Briten, Franzosen und Italiener in Oberschlesien 1920–1922. Die Interalliierte Regierungs- und Plebiszitkommission im Spiegel der britischen Akten, St. Katharinien 2002.
9.
Gerwath Robert, Pokonani. Dlaczego pierwsza wojna światowa się nie zakończyła (1917–1923), Poznań 2017.
10.
Grosch Waldemar, Deutsche und polnische Propaganda während der Volksabstimmung in Oberschlesien 1919–1921, Dortmund 2003.
12.
Hawranek Franciszek, Powstania śląskie i plebiscyt w dokumentach i pamiętnikach. Wybór tekstów, Opole 1980.
13.
Hitze Guido, Carl Ulitzka (1873–1953) oder Oberschlesien zwischen den Weltkriegen, Düsseldorf 2002.
14.
Hoefer Karl, Oberschlesien in der Aufstandszeit. 1918–1921. Erinnerungen und Dokumente, Berlin 1938.
15.
Jerczyński Dariusz, Historia narodu śląskiego, prawdziwe dzieje ziem śląskich od średniowiecza do progu trzeciego tysiąclecia, Zabrze 2003.
16.
Klein Edmund, Wybory komunalne na Górnym Śląsku 9 listopada 1919 r. a sprawa polska, „Studia Śląskie” 1962, t. 5, Opole.
17.
Klein Edmund, Rada Ludowa we Wrocławiu. Centralna Rada dla Prowincji Śląskiej, Wrocław 1976.
18.
Krasuski Jerzy, Stosunki polsko-niemieckie w latach 1919–1932, „Przegląd Zachodni” 1981, nr 1/2.
19.
Laubert Manfred, Die oberschlesische Volksbewegung. Beiträge zur Tätigkeit der Vereinigung Heimattreuer Oberschlesier 1918–1921, Breslau 1938.
21.
Linek Bernard, Początek rozpadu. Sytuacja społeczno-polityczna na Górnym Śląsku w pierwszych miesiącach po zakończeniu I wojny światowej (listopad 1918 r.–sierpień 1919 r.), „Studia Śląskie” 2019, t. 85, Opole.
22.
Malec-Masnyk Bożena, Plebiscyt na Górnym Śląsku (geneza i charakter), Opole 1989.
23.
Nipperdey Thomas, Deutsche Geschichte 1866–1918, Bd. 2, Machtstaat vor der Demokratie, München 1998.
24.
Nitsche Peter, Der Reichstag und die Festlegung der deutsch-polnischen Grenze nach dem Ersten Weltkrieg, „Historische Zeitschrift” 1973, Bd. 216, H. 1, München und Berlin.
25.
Schumann Wolfgang, Oberschlesien 1918/19. Vom gemeinsamen Kampf deutscher und polnischer Arbeiter, Berlin 1961.
26.
Słownik Powstań Śląskich, t. 1: I powstanie śląskie. Sierpień 1919, Fic Maciej, Kaczmarek Ryszard (eds.), Katowice 2019.
27.
Słownik Powstań Śląskich, t. 2: II powstanie śląskie. Sierpień 1920, Fic Maciej, Kaczmarek Ryszard (eds.), Katowice 2020.
28.
Słownik Powstań Śląskich, t. 3: III powstanie śląskie. Maj–lipiec 1921, Fic Maciej, Kaczmarek Ryszard (eds.), Katowice 2021.
29.
Sprawy polskie na konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 r. Dokumenty i materiały, t. 1, Bierzanek Remigiusz, Kukułka Józef. (eds.), Warszawa 1965.
30.
Volksabstimmungen und andere Grenzlösungen nach dem ersten Weltkrieg, Fräss-Ehrfeld Claudia (Hg.), Klagenfurt 2020.
32.
Webersinn Gerhard, Die Provinz Oberschlesien. Ihre Entstehung und der Aufbau der Selbstverwaltung, „Jahrbuch der Schlesischen Friedrich-Wilhelm-Universität zu Breslau” 1969, Bd. 14.
33.
Weger Tobias, Großschlesisch? Großfriesisch? Großdeutsch! Ethnonationalismus in Schlesien und Friesland, 1918–1945, Oldenburg 2017.
34.
Wehowski Matthäus, Institution des Ausgleichs in einer umkämpften Region? Die Kreisbeiräte in Oberschlesien: September 1920–Mai 1921, „Studia Śląskie“ 2019, t. 84, Opole.
35.
Winkler Heinrich A., Długa droga na Zachód. Dzieje Niemiec, t. 1: 1806–1933, Wrocław 2007.
37.
Vogel Rudolf, Deutsche Presse und Propaganda des Abstimmungskampfes in Oberschlesien, Leipzig 1931.
38.
Źródła do dziejów powstań śląskich, Popiołek K. (ed.), t. 2: Styczeń – grudzień 1920, Tadeusz Jędruszczak i Zygmunt Kolankowski (eds.), Wrocław–Warszawa–Kraków 1970.
| eISSN: | 2719-8979 |
| ISSN: | 0023-3196 |
Partnerzy:
Towarzystwo Naukowe im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
Towarzystwo Naukowe im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie
© 2006-2024 Journal hosting platform by Bentus
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
